Oficjalny portal Urzędu Gminy w Bytowie

Zdaniem Tokarskiej-Guzik i in. (2012) na podstawie dotychczas opublikowanych danych zasięg barszczu Mantegazziego w Polsce jest regionalny, ale stopniowo gatunek ten zajmuje nowe miejsca. Na przeważającym obszarze kraju dominują stanowiska z dużą liczbą osobników lub też ich duże skupienia. Natomiast zasięg barszczu Sosnowskiego jest krajowy (występuje na terenie całej Polski przeważnie w dużej liczbie osobników, tworząc rozległe łany), a gatunek ten w szybkim tempie zwiększa liczbę stanowisk.

Wpływ na środowisko

Kaukaskie barszcze stanowią bardzo istotne zagrożenie dla rodzimej roślinności (Tokarska-Guzik 2012). Główny mechanizm ich wpływu polega na:

• wytworzeniu gęstych płatów dzięki olbrzymiej produkcji nasion i ich bliskiej dyspersji oraz bardzo gęstego i długotrwałego banku nasion(do 80 nasion/m2 – Pyšek i in. 2007a),
• zacienianiu innych gatunków przez wysoko uniesione, płaskie liście, silnie filtrujące światło czynne fotosyntetycznie (Tappeiner,Cernusca 1996),
• skłonności do tworzenia monogatunkowych płatów na skutek podwyższonej reprodukcji przy dużym zagęszczeniu własnego gatunku (Pytlarczyk i in. 2013),
• zmianie właściwości fizycznych, chemicznych biologicznych gleby (Jandova i in. 2014),
• (w mniejszym stopniu) oddziaływaniu allelopatycznym (Jandova i in. 2014, Wille i in. 2013).

Na skutek powyższych oddziaływań liczba gatunków w porównaniu z fitocenozami bez udziału barszczu może spaść nawet o 62-69% (Sobisz 2007), chociaż z czasem może dojść do wytworzenia się nowej równowagi ekologicznej (Dostal i in. 2013). Powyższe mechanizmy są uważane za zbliżone do właściwych dla rodzimych, silnie konkurencyjnych gatunków zasiedlających zbiorowiska łąkowe i murawowe, jak np. pokrzywa (Thiele, Otte 2006). Oddziaływanie kaukaskich barszczy ma jednak inny wymiar czasowy i przestrzenny, z uwagi na jego wpływ na strukturę całej biocenozy. Toksyczność zawartych w nich dawek furokumaryn zniechęca zwierzęta kręgowe i znaczną część bezkręgowców (poza owadami zaadoptowanymi do żerowania na gatunkach z rodziny  piaceae) do bytowania w ich płatach (Hansen i in. 2006). W połączeniu z wielkością oraz trwałością płatów kaukaskich barszczy skutkuje to znacznie głębszym zubożeniem i transformacją biocenozy, niż w przypadku rodzimych gatunków o dużej ekspansywności.

Wpływ na zdrowie ludzi

Sok kaukaskich barszczy zawiera związki furokumarynowe o właściwościach fotosensybilizujących, czyli uwrażliwiających organizm (głownie skórę ludzi i zwierząt – Wrzesińska 2006) na działanie promieni słonecznych (Guzik 1994). Konkretnie są to fotosyntezujące psoraleny (5-MOP i 8-MOP), będące składnikiem soku, znajdującego się w całej roślinie, choć ich koncentracja w poszczególnych jej częściach może być rożna w zależności od pory roku, warunków środowiskowych oraz ekspozycji na stres (Rzymski i in. 2014). Innymi skutkami kontaktu z furokumarynami są efekty ogólnoustrojowe: nudności, bole głowy, wymioty (Klima 2014), a nawet urazy oczu (Nielsen i in. 2005). Wyżej wymienione związki pełnią funkcję uniwersalnych mechanizmów obrony przed roślinożercami, działającymi na wszystkie grupy organizmów, od bakterii do ssaków z człowiekiem włącznie (Hattendorff i in. 2007). Tak szerokie działanie jest możliwe dzięki temu, że psoraleny rozpuszczają się w tłuszczach i łatwo wnikają w organizmy zwierząt. Do ich aktywacji dochodzi na skutek wystawienia na promieniowanie UVA (315-400 nm). Reakcja zachodzi w ciągu 15 minut po ekspozycji, a jej intensywność gwałtownie wzrasta w czasie od 0,5- 2 h po napromieniowaniu. Aktywowane psoraleny wiążą się z RNA i jądrowym DNA zwiększając stres oksydacyjny komórek, co w konsekwencji powoduje zniszczenie ich błony i obrzęk. Wilgoć i ciepło (np. pot, rosa) mogą intensyfikować tę reakcję u ludzi (Rzymski i in. 2014). W upalne dni olejki eteryczne mogą transpirować z powierzchni roślin i unosić się w powietrzu. Zachodzi zatem ryzyko, że do obrażeń może dojść nawet bez bezpośredniego kontaktu z barszczami (Klima 2014). Reakcja ta i następujące po niej aktywowanie się układu immunologicznego są prawdopodobnie odpowiedzialne za powstawanie dermatoz. Kontakt z sokiem kaukaskich barszczy może zatem powodować dermatozy wszystkich trzech stopni u ssaków, w tym u człowieka. Mogą się one objawiać poprzez bolesne pęcherze i zaczerwienienia, pojawiające się do 48 godzin po ekspozycji skory, która miała kontakt z sokiem barszczy, na promieniowanie UVA o podanym wyżej zakresie (Guzik 1994). Objawy w postaci zaczerwienień, ciemnych plam lub blizn mogą utrzymywać się na skórze przez kilka miesięcy, a czasem nawet lat. W skrajnych przypadkach może dojść do rozległej martwicy skory, wymagającej interwencji chirurgicznej (Rzymski i in. 2014). Efekt ten może nastąpić na skutek powodowanego przez psoraleny fotostarzenia się skory, obejmującego m.in. rozluźnienie tkanki łącznej (Wlaschek i in. 2003). Ciemne plamy mogą być z kolei wynikiem wzmożonej pigmentacji, która podobnie, jak erytremy, stanowi mechanizm obronny skory przed efektami działania UV (Applegate i in. 1997).

Wpływ na zdrowie zwierząt

Na niebezpieczne dla zdrowia konsekwencje kontaktu z kaukaskimi barszczami są narażone rownież zwierzęta hodowlane, zwłaszcza te  o jasnym umaszczeniu (Nielsen i in. 2005). Zdarza się, że u zwierząt łaciatych poparzenia dotykają tylko jasne części ciała (Tymszan 2014). Obrażenia są bardzo trudne w leczeniu. Z tego powodu pojawiają się opinie, że np. krowy, ktorych wymiona uległy poparzeniu, powinny zostać przeznaczone na rzeź (Klima 2014). Wydaje się, że skora dzikich zwierząt wykazuje większą odporność na toksyczne działanie kaukaskich barszczy. Zaobserwowano, że wśród tych roślin miejsce lęgowe tworzyły dziki oraz ptaki (Łyszczarz 2012).

Szkody powodowane przez barszcze

W Polsce nie prowadzi się statystyk dotyczących szkód powodowanych przez inwazję kaukaskich barszczy. Z wieloletnich badań wynika jednak, że najczęściej notowanymi są te bezpośrednie – obrażenia u ludzi i zwierząt. Poza informacjami o poparzeniach pojawiły się również takie o dolegliwościach oddechowych (obrzęk krtani wymagający hospitalizacji). Ogromne znaczenie dla liczby odnotowywanych poparzeń ma fakt, że połączenie ich w ciąg przyczynowo-skutkowy z omawianymi roślinami jest często bardzo trudny. Opóźniona reakcja organizmu, niejednokrotnie dająca inne objawy u rożnych osób (Mowszowicz 1985) znacznie utrudniają postawienie właściwej diagnozy. Ofiarami kontaktu z kaukaskimi barszczami są zarówno dzieci, jak i dorośli (Guzik 1994, Sachajdakiewicz 2008). Często do poparzeń dochodzi wśród rolników i pracowników zajmujących się pielęgnacją zieleni publicznej. W 2002 r. barszcz Sosnowskiego po raz pierwszy został uwzględniony w „Klasyfikacji szkodliwych czynników biologicznych występujących w środowisku pracy oraz narażonych na nie grup zawodowych”, jako czynnik zagrożenia zawodowego. Z badań (Sachajdakiewicz 2008) wynika, że na wystąpienie szkód bezpośrednich nie ma wpływu rodzaj siedliska, ani forma użytkowania gruntu, na którym występują kaukaskie barszcze. Znaczenie natomiast mają liczebność stanowiska oraz jego wiek – im dłużej omawiane rośliny występują w danym miejscu, tym większe jest prawdopodobieństwo spowodowania przez nie szkód bezpośrednich (Rozwadowska 2003).

Innymi wymienianymi w literaturze – zauważonymi na terenie Polski pośrednimi szkodami powodowanymi przez kaukaskie barszcze są:

• zmniejszanie areału łąk i pastwisk (Rozwadowska 2003, Sachajdakiewicz 2008),
• przenikanie do obszarów chronionych (Wrobel 2002, Wrzesińska 2006),
• zmniejszanie atrakcyjności turystycznej (Rozwadowska 2003, Sachajdakiewicz 2008),
• zmniejszanie atrakcyjności inwestycyjnej (Sachajdakiewicz 2008),
• utrudnianie zabiegów agrotechnicznych (Sachajdakiewicz 2008),
• ograniczanie widoczności przy drogach (Sachajdakiewicz 2008),
• negatywny wpływ na estetykę krajobrazu (Sachajdakiewicz 2008).

Ze względu na brak badań oraz statystyk dotyczących szkód pośrednich powodowanych przez kaukaskie barszcze w Polsce, powyższy katalog należy uznać za otwarty.