Oficjalny portal Urzędu Gminy w Bytowie

Jan Bauer

Urodził się w 1904 roku na Warmii. Był nauczycielem. W 1928 roku przybył do Bytowa na polecenie Polskich Towarzystw Szkolnych w celu zorganizowania szkolnictwa polskiego na tym terenie. Był dobrym mówcą i organizatorem. Dzięki jego działalności ruch polski w Bytowie prężnie się rozwijał. Już na samym początku napotkał jednak na wielkie opory ze strony władz niemieckich. Został aresztowany w 1929 roku i po kilku dniach wypuszczony, stał się bohaterem tutejszych Polaków. Uwikłano go w proces rodziny Cysewskich i w 1931 roku został skazany na rok aresztu. Po odbyciu wyroku Bauer musiał opuścić ziemie nadgraniczne. Przed wojną znalazł się w Berlinie, w którym zaraz po wybuchu wojny został aresztowany i w 1940 roku zamęczony w Moabicie.

Szymon Krofey

Był ewangelickim pastorem w II połowie XVI wieku (około 1570 roku) w Bytowie oraz nauczycielem w miejscowej szkole, a później rektorem szkoły. Według najnowszych badań prof. Zygmunta Szultki, który dotarł do genealogii Krofeyów od 1601 roku do wymarcia rodu (1704 roku), Szymon Krofey urodził się w Dąbiu około roku 1548. Jego ojciec - Wawrzyniec Krofey na początku XVII wieku był sołtysem w Dąbiu. Sołtysami byli również jego przodkowie. Z piastowaniem tej funkcji wiązało się posiadanie sporego gospodarstwa. W 1560 roku, a więc kiedy przyszły pastor był jeszcze chłopcem, spisu majątku dokonali książęcy urzędnicy. Otóż Krofeyowie obsiewali około 80 ha żyta, jęczmienia, owsa i gryki. Mieli też dwie spore łąki, z których jednorazowo zbierali 15 fur siana. Sołtys posiadał 33 owce, 18 świń, 4 woły, 8 koni i 28 sztuk bydła. Jak na owe czasy był bardzo bogatym włościaninem. Właśnie dzięki temu, sołtysa stać było, by wysłać syna na nauki do Wittembergi. Co więcej, właśnie z powodu posiadania sporego stada krów, rodzina sołtysa nosiła nazwisko Krofey (w dawnym języku niemieckim Kroff oznaczało starą krowę).

W 1586 roku Szymon Krofey, dzięki poparciu ówczesnych książąt zachodniopomorskich Barnima X i Jana Fryderyka, wydaje w Gdańsku "Duchowne piesnie D. Marcina Luthera y ynszich nabożnich mężów z niemieckiego w Slawięsky ięzyk wilozone ..." i prawdopodobnie w tym samym roku "Mały Katechizm". Obie pozycje w przekładzie na język słowiański (polski) dla kaszubskiej ludności wyznania ewangelickiego, zamieszkującej w tym czasie wschodnią część państwa Gryfitów (m.in. okolice Bytowa). Do pojawienia się "Duchowych pieśni..." pastorzy posługiwali się tzw. Biblią radziwiłłowską. Szymon Krofey zmarł nie później niż w 1589 roku.

Do dziś nazwisko znanego bytowiaka wymienia się przy okazji wykładów o historii kaszubskiego piśmiennictwa. W Bytowie pamięć o tej nietuzinkowej postaci przetrwała w nazwach ulicy i placu. Pielęgnuje ją również miejscowy oddział Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego, który przed 10 laty ufundował poświęconą Szymonowi Krofeyowi tablicę. Została ona umieszczona na cerkwi św. Jerzego, nazywanej dawniej "kościółkiem kaszubskim" z racji ewangelickich kaszubsko-polskich nabożeństw, które odbywały się tu do połowy XIX wieku.

Jan Styp-Rekowski

Urodził się 01 lipca 1874 roku w Płotowie jako czwarte dziecko w rodzinie Jana Franciszka Styp-Rekowskiego. Ożenił się z Weroniką z domu Bruską z powiatu chojnickiego czyli, jak mówiono wówczas, "z Polski". Jeszcze jako kawaler brał udział w ruchu społeczno-politycznym i ekonomicznym. Piastował liczne funkcje publiczne m.in. przez długie lata był sołtysem, członkiem zarządów towarzystw - kościelnego, szkolnego i rolniczego. Był ławnikiem w sądzie w Bytowie, a przez jedną kadencję, z ramienia Polskiej Partii Ludowej radnym Sejmiku Powiatowego w Bytowie.

Przede wszystkim jednak potrafił ze swego domu uczynić prawdziwą twierdzę polskości, z dumą zarazem nosząc miano Kaszuby. W 1918 roku cała rodzina Styp-Rekowskich znalazła się w kręgu najgorętszych agitatorów powrotu Kaszub Zachodnich - człuchowskich, bytowskich i lęborskich - do Polski. Niestety, tak się nie stało. W 1929 roku Jan Styp-Rekowski wraz z innymi działaczami wywalczył prawo do otwarcia polskich szkół podstawowych we wsiach: Płotowo, Rabacino, Osława Dąbrowa i Ugoszcz.

We wrześniu 1939 roku Jan Styp-Rekowski został aresztowany i osadzony w obozie koncentracyjnym. Przeszedł przez Dachau, skąd został zwolniony w wyniku starań syna Marcelego. Zmarł w parę miesięcy po powrocie do domu, 12 czerwca 1942 roku.

Józef Styp-Rekowski

Syn Jana Styp-Rekowskiego, urodził się w 1902 roku w Płotowie. Niestrudzony bojownik o polskość Ziemi Bytowskiej. Wyświęcony w Pelplinie na księdza. W 1926 roku w kościele św. Mikołaja w Niezabyszewie odprawił swoją mszę prymicyjną. Już jako kleryk w Collegium Marianum w Pelplinie zajął się działalnością patriotyczną na rzecz spraw kaszubsko-pomorskich. Przed I wojną światową był działaczem i organizatorem życia Polaków w Niemczech. Od 1926 był członkiem Związku Polaków w Niemczech. W latach 1933-1939 kierował Związkiem Polskich Towarzystw Szkolnych w Niemczech. W czasie II wojny światowej był więziony w hitlerowskich obozach koncentracyjnych w Sachsenhausen-Oranienburg i Dachau. Po wojnie od 1951 roku był honorowym prezesem, a od 1964 prezesem Związku Polaków w Niemczech. Zmarł w 1969 roku, został pochowany w Zakrzewie.

W 1994 roku z inicjatywy bytowskiego oddziału Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego wmurowano w kościele w Niezabyszewie tablicę pamiątkową na jego cześć.

Hans David Ludwig

Hrabia York von Wartenburg (1759 - 1830) - feldmarszałek, urodził się 26 września 1759 roku w Poczdamie. Był nieślubnym dzieckiem Davida Jonathana Jarcka - kapitana armii fryderycjańskiej (syna pastora z Rowów) i Marii Pflug, córki mieszczanina z Poczdamu. Po szkole kadetów w Berlinie, do której trafił już we wczesnych latach młodzieńczych, rozpoczął służbę wojskową w armii pruskiej. W 1781 roku został usunięty z wojska za niesubordynację przez samego króla Fryderyka Wilhelma. Po jego śmierci wrócił do służby wojskowej. W 1794 roku tłumił powstanie kościuszkowskie. Odznaczył się zwłaszcza w bitwie pod Szczekocinami, za co został odznaczony najwyższym pruskim orderem wojskowym. W tym czasie rosła jego sława jako szkoleniowca, taktyka i zdolnego dowódcy. Wkrótce został członkiem komisji pracującej nad podniesieniem wyszkolenia i uzbrojenia piechoty. W 1800 roku awansował na podpułkownika, a trzy lata później na pułkownika. W okresie kampanii napoleońskiej odgrywał pierwszoplanową rolę w armii pruskiej.

Niektórzy przypuszczają, że wiedza Yorka o rodzinie ojca, potomka ubogiej kaszubskiej rodziny szlacheckiej z powiatu bytowskiego, była znikoma. Być może jednak nie chciał pamiętać o okolicznościach swoich narodzin i dlatego chętnie podtrzymywał wersję o pokrewieństwie z angielskim rodem arystokratycznym York earls of Hardwick.